Mata Hari
Tekst: Amanda van Schaik
Foto: WFA
Mata Hari: een beeldschone danseres die haar verleidelijke charmes voor spionage inzette. Hoewel haar naam een exotische herkomst doet vermoeden, is zij van oorsprong Nederlands. Hoe eindigt een nuchtere Friezin op het schavot in Frankrijk?
De op 7 augustus 1876 in Leeuwarden geboren Margaretha Geertruide Zelle trouwt op haar negentiende met de officier Rudolp Mac Leod. Hoewel haar eigen ouders gescheiden zijn, hoopt ze haar eigen huwelijk tot een succes te maken. Maar helaas eindigt ook dat in 1907 met een scheiding.
Vervolgens besluit ze om meer uit het leven te halen en wel in de lichtstad Parijs waar ze aan de slag gaat als danseres. Op 13 maart 1905 komt haar doorbraak als zij in nauwelijks verhullende kledij Oosterse dansen opvoert voor het oog van het publiek in het Museum voor Oosterse Kunsten. Ze kiest voor de artiestennaam Mata Hari, in het Maleis betekent dit ‘Oog van de Dag’, oftewel zon. Dankzij de lovende kritieken wordt ze gevraagd voor optredens over de gehele wereld.
Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, bevindt zij zich in Duitsland. Vermoed wordt dat zij toen is geronseld om als spionne voor de Duitsers te werken. Zij vertrekt naar Frankrijk waar zij ook spionne voor de Fransen zou zijn geweest. Zij zou met haar sensuele voorkomen vele staatsgeheimen hebben ontfutseld aan zowel de Fransen als de Duitsers.
Op 39-jarige leeftijd wordt zij door een Franse rechtbank veroordeeld wegens spionagepraktijken voor de Duitsers. Spionage wordt gestraft met de doodstraf, Mata Hari wordt dan ook geëxecuteerd.
Echter, tot op de dag van vandaag is er onduidelijkheid over de ware rol van de vermeende dubbelspionne tijdens de Eerste Wereldoorlog. Gesuggereerd wordt dat de Fransen haar als zondebok gebruikten om zo het moreel van de Franse bevolking op te krikken. Of zij ook daadwerkelijk schuldig was, zal wellicht blijken in 2017. Dan is het precies honderd jaar na haar dood en zal het dossier van haar rechtzaak openbaar worden gemaakt.
Apart kader
Andere vrouwelijke spionnen.
De Amerikaanse Josephine Baker die in Parijs furore maakte als jazzdanseres heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog informatie voor het Franse verzet ingewonnen.
Julia Child wist in de rol van melkmeisje onschatbare informatie te achterhalen voor het verzet. Na de Tweede Wereldoorlog werd zij een van de eerste vrouwelijke CIA agentes.
Ethel Rosenberg heeft volgens een Amerikaanse rechtbank ten tijde van de Koude Oorlog gespioneerd voor de Sovjet Unie. In 1953 werd ze samen met haar man Julius hiervoor geëxecuteerd.